ویراستاری مهم‌ترین بخش نگارش یک متن است. شاید تصور کنید پس از نوشتن متن و یک نگاه اجمالی به آن، می‌توانید وارد فاز انتشار شوید. اما باید توجه داشته باشید که ویرایش متن، تاثیر بسیاری در از دست دادن یا به دست آوردن مخاطب دارد.
برای مثال، تصور کنید در حال خواندن یک بلاگ‌پست بدون هیچ‌گونه ویراستاری هستید. این بلاگ‌پست، سرشار از غلط‌های املایی و نگارشی است. پایان اغلب جمله‌ها بدون نقطه هستند و ویرگول‌ها و سایر علائم نگارشی به‌درستی استفاده نشده‌اند. آیا به خواندن متن ادامه می‌دهید؟ مطمئنا نشانگر ماوس خود را به سمت ضرب‌در صفحه خواهید برد. پس با ما همراه باشید تا در ادامه به اصول و نکات مهم ویراستاری و البته معرفیِ سایت‌های ویراستاری آنلاین بپردازیم.
اصول ویراستاری چیست؟
ویراستاری، اصلاح و بهبود متن برای سادگی، شیوایی و درک بهتر پیام است. مهم نیست که شما در مقام یک نویسنده چقدر با استعداد، پرکار یا حرفه‌ای باشید؛ اولین پیش‌نویس نسخه خطی شما به‌طور معمول، مملو از اشتباه است. با رعایت اصول ویراستاری زیر می‌توانید نوشتار خود را بهبود دهید.
- وضوح و دقت: با استفاده از کلمات مناسب و دقیق، جملات واضح و قابل فهم، خلق کنید.
- انسجام: بین جملات و پاراگراف‌ها باید ارتباط وجود داشته باشد؛ طوری که متن، منطقی و پیوسته پیش برود.
- اختصار: عبارات اضافی و غیرضروری را برای داشتن یک متن مختصر و مفید حذف کنید.
- رعایت قواعد گرامری، املایی و نشانه‌گذاری: این اصول به افزایش اعتبار متن کمک می‌کند.
- سبک و لحن: لحن و سبک موضوع، باید متناسب با مخاطب و هدف نوشتار باشد.
- بازخوردگرفتن: برای شناسایی نقاط ضعف و قوت خود، از دیگران بخواهید متنتان را بخوانند و بازخورد دهند.
- خواندن دوباره: بازخوانی متن بعد از نوشتن، به شناسایی اشتباهات و بهبود کلی متن کمک می‌کند.
در بین اصول ویراستاری، توجه به قواعد نشانه‌گذاری و فاصله‌گذاری، تاثیر بسیار زیادی در انتقال درست و روشن پیام شما دارد. برای داشتن متنی باکیفیت و حرفه‌ای، ادامه مقاله را از دست ندهید.
قواعد نشانه‌گذاری در اصول ویراستاری چیست؟
نقش نشانه‌ها در یک متن، همانند نقش تابلوها و چراغ‌های راهنمایی در خیابان‌های یک شهر است. همانطور که این علائم به شما در پیداکردن مسیر درست کمک می‌کنند؛ نشانه‌گذاری نیز به‌عنوان یک راهنما به خواننده کمک می‌کند تا در دریای کلمات، منظور و پیام نویسنده را به‌خوبی درک کند. در جدول زیر خلاصه‌ای از مهم‌ترین نکات مربوط به قواعد نشانه‌گذاری گردآوری شده است.
1. کاربرد نقطه (.) نشانه پایان کلام و سخن (+مثال)
- پایان هر جمله کامل دستوری غیرسوالی و غیرعاطفی (استاد به کلاس وارد شد.)
- قرارگرفتن یک واژه به جای یک جمله (آری.)
- کوتاه‌نویسی اسامی و نشانه‌های اختصاری (و.ا. موتسارت یا تزریق ب.ث.ژ)
- کوتاه‌نویسی تاریخی (ه.ق (هجری قمری))
استثناهای نقطه
جمله‌ای که بعد از آن «و» می‌آید، نقطه نمی‌خواهد. (من به شما علاقه‌مندم و آرزوی خوشبختی شما را دارم.)
2. کارکرد ویرگول (،) نشانه درنگ (+مثال)
- برای جداکردن اجزای نشانی و تاریخ (خیابان انقلاب، کوچه فرهنگ، شماره 8، تهران، ایران.)
- برای جداکردن نام کتاب از نویسنده و در نوشتن مرجع (زبان‌شناسی و زبان فارسی، دکتر پرویز ناتل خانلری)
- پس از منادا (خانم‌ها و آقایان، خوش آمدید.)
- میان دو یا چند جمله که روی هم جمله مرکبی ساخته‌اند. (او که مردی بزرگ بود و مردمِ روزگار آزموده، بر آن شد که مدتی عزلت گزیند.)
- در بین اجزای یک جمله ساده و طولانی (پس از سال‌ها سختی، بالاخره آن مرد، به موفقیت رسید.)
- بین چند کلمه هم‌پایه به‌جای حرف ربط «و» (درس‌خوان، سربه‌زیر، باهوش و فهمیده بود.)
- برای مشخص و جداکردن جمله‌های معترضه (برای رسیدن به هدف، که بسیار با اهمیت است، راهی طولانی در پیش داریم.)
- بین مبتدا و مصدر خبری (خواستن، توانستن است.)
- بعد از جمله شرطی (اگر زود بیایی، به گردش می‌رویم.)
- بعد از قیدهایی که در اول جمله می‌آید. (بنابراین، به عبارت دیگر، سرانجام و…)
- بعد از یک بازه زمانی خاص (از سال 1983،)
- برای رفع بدخوانی و ابهام احتمالی (عمو، حمید را بیشتر از بقیه دوست داشت.)
3. کارکرد نقطه ویرگول (؛) درنگی بیشتر از ویرگول و کمتر از نقطه (+مثال)
- جداکردن دو جمله به ظاهر مستقل هستند اما در معنا با یکدیگر ارتباط دارند. (من دیگر باید بروم؛ شاید بتوان فردا کار را تمام کرد.)
- موردنویسی به‌صورت چند عبارت
توجه داشته باشید، در متنی که می‌نویسید باید از علائم نگارشی به‌اندازه استفاده کنید و از زیاده‌روی در استفاده از علائم بپرهیزید.
فاصله‌گذاری در اصول ویراستاری چگونه است؟
از جمله نکات اساسی که در ویراستاری یک نوشته باید مورد توجه قرار گیرد، رعایت فاصله‌گذاری است. رعایت فاصله و نیم‌فاصله، علاوه‌بر جلوگیری از سردرگمی‌های معنایی، به انسجام و زیبایی نوشته شما هم کمک می‌کند.
اسپیس یا فاصله
فاصله، به فضای خالی میان کلمات و جملات گفته میشود و نقش مهمی در خوانایی متن دارد. فاصله باید در جداسازی کلمات از یکدیگر، پایان یک جمله و شروع جمله جدید، استفاده در سرفصل‌ها و نشانه‌های نگارشی رعایت شود.
نیم‌فاصله
نیم‌فاصله باعث جلوگیری از ابهام و اشتباه در خواندن میشود. رعایت نیم‌فاصله در یک نوشته نشان‌دهنده دقت و توجه نویسنده به جزئیات است. متنی که در آن نیم‌فاصله رعایت شده باشد، از لحاظ ظاهری، زیباتر و منظم‌تر به‌نظر می‌رسد. ایجاد نیم‌فاصله در کیبوردهای مختلف متفاوت است؛ اما به‌طور معمول با فشردن سه کلید Shift+Ctrl+@ به‌طور هم‌زمان ایجاد میشود.
موارد استفاده از نیم‌فاصله
- نشانه جمع «ها» (درست: درختها || نادرست: درختها، درخت ها)
- پیشوند صرفی «می» (درست: میشود || نادرست: میشود، می شود)
- ضمایر اشاره (درست: اینها نادرست: اینها، این ها)
- واژه‌های مرکب (درست: منحصربه‌فرد || نادرست: منحصر به فرد)
- «ی» نکره (درست: مقاله‌ای || نادرست: مقاله ای)
- صفت‌های تفضیلی «تر و ترین» (مثال: کوچک‌ترین، بزرگ‌تر) {به جز چند مورد استثنایی (کمتر، بیشتر، بهتر)}
- صفت مفعولی (درست: شنیده‌شده || نادرست: شنیده شده)
- اتصال‌دهنده‌ها (مثال: درغیراین‌صورت)
- مصدر مرکب (درست: به‌کارگیری || نادرست: به کار گیری) {اگر جمله باشد، جدا نوشته میشود: «به کار گرفت.»}
در استفاده از نشانه‌ها توجه داشته باشید که کلیه علائم نگارشی (نقطه، ویرگول، نقطه‌ویرگول، ممیز، دونقطه، علامت تعجب و سوال) بدون فاصله از کلمه قبل خود و با یک فاصله از کلمه بعدی نوشته می‌شوند.
اشتباهات رایج در نگارش
رعایت نکات کوچک و ظریف در ویراستاری می‌تواند، تاثیر بسزایی روی کیفیت محتوای شما داشته باشد. در ادامه به چند مورد از اشتباهات رایج، می‌پردازیم تا با شناخت و رعایت آن‌ها، نوشته‌های خود را بهبود بخشید.
- استفاده از «و» و «یا» به‌صورت هم‌زمان (داشتن مدرک لیسانس بازرگانی و یا داشتن سابقه مرتبط)
- به‌کاربردن «برخورداربودن» در جمله با مفهوم منفی (مثال: افراد زیادی در این منطقه از ضعف بینایی برخوردارند.)
- قراردادن «را» بعد از فعل (فیلمی که نیما توصیه کرده بود را دیدم.)
- به‌کاربردن «بر» و «روی» به‌صورت هم‌زمان (این کتاب را بر روی میز قرار دهید.)
- استفاده از فعل‌های «می‌گردد، می‌نماید و می‌باشد» به‌جای «میشود، می‌کند و است»
- استفاده از «هست» و «است» به جای یکدیگر
- دور نگه‌داشتن عناصر فعل مرکب از یکدیگر
- استفاده از «نسبت به»در جایی غیر از معنای «در مقایسه با»
- استفاده از «در رابطه با، در ارتباط با، پیرامون، حول» به جای «درباره، در مورد و راجع‌به»
- استفاده از حشو (وقتی دو کلمه را که معنای یکی در دل دیگری نهفته است، در کنار هم به کار ببریم. مثال: ران پا، پس بنابراین، مفید فایده، مثمر ثمر و…)
رعایت این تکنیک‌ها، سبب تمایز نوشته شما در دنیای سراسر رقابت محتواهای متنی خواهد شد؛ اما اگر فرصت یا تخصص لازم برای ویراستاری متن خود را ندارید، توصیه می‌کنیم از یک ویراستار کمک بگیرید.
ویراستار کیست؟
ویراستار، کسی است که نسخه خطی را بررسی و تغییرات لازم برای بهترشدن نوشته را اعمال می‌کند. ویراستاران باید دانش پایه نگارش را خوب بدانند و خود، نویسندگانی منصف باشند تا بدون تغییر محتوا یا لحن کار نویسنده، خطاها را تصحیح کنند.
چگونه ویراستار شویم؟
در صورتی که به هنر و فن ویراستاری، علاقه‌مندید می‌توانید مراحل زیر را دنبال کنید:
1. تحصیلات اولیه
- اخذ مدرک و تحصیل در رشته‌های مرتبط مانند زبان و ادبیات فارسی، ارتباطات یا نویسندگی
- شرکت در دوره‌های ویرایش و نوشتن، برای تقویت مهارت ویراستاری
2. تقویت مهارت‌های زبانی
- مطالعه زیاد کتاب‌ها، مقالات و متون مختلف و آشنایی با سبک‌های نوشتاری مختلف
- تمرین نوشتن منظم برای ارتقای مهارت‌های نوشتاری و ویرایشی
3. آشنایی با اصول ویرایش
- تسلط بر قواعد املایی و گرامری
- آشنایی با سبک‌های مختلف نوشتاری (سبک‌های مختلف به شیوه‌های خاصی اشاره دارند که نویسندگان برای انتقال پیام خود از آن استفاده می‌کنند. از انواع سبک‌ها می‌توان سبک روایی، توصیفی، تحلیلی، آموزشی و خبری را نام برد.)
4. تجربه عملی
- تجربه کارآموزی یا همکاری با ناشران، وب‌سایت‌ها یا مجلات
- همکاری به‌صورت مستقل با نویسندگان و انجام پروژه‌های آزاد
5. ایجاد نمونه کار
- ایجاد یک آرشیو کاری قوی از کارهای ویرایشی خود، شامل متون قبل و بعد از ویرایش برای ارائه به مشتریان و کارفرمایان
6. توسعه شبکه ارتباطی
- شرکت در کنفرانس‌ها و کارگاه‌ها برای آشناشدن با دیگر ویراستاران و حرفه‌ای‌ها در این حوزه
- استفاده از شبکه‌های اجتماعی و پلتفرم‌های حرفه‌ای مانند LinkedIn برای برقراری ارتباط با دیگران
7. به‌روزماندن
- مطالعه منابع جدید و آنلاین و آموختن تکنیک‌های جدید ویرایش
با پیروی از این مراحل و تمرین مستمر، می‌توانید به یک ویراستار موفق تبدیل شوید.
معرفی 6 کتاب آموزش ویراستاری و درست نویسی
هر نویسنده‌ای آرزو دارد آثارش با کیفیت و دقت به دست مخاطبان برسد. در این مسیر، کتاب‌های تخصصی می‌توانند بهترین راهنما باشند. همچنین در کتاب‌های تخصصی حوزه ویراستاری، نکات و تکنیک‌هایی را خواهید یافت که فراتر از هر دوره آموزشی، به شما قدرت می‌دهد تا متون خود را به شکلی بی‌نقص، ویرایش کنید. پس در ادامه، به معرفی چند کتاب در این حوزه می‌پردازیم.
1. کتاب غلط ننویسیم اثر ابوالحسن نجفی
این کتاب، راهنمایی جامع، برای شناسایی و اصلاح اشتباهات رایج در زبان فارسی است که با مثال‌های متعدد، به شما کمک می‌کند با دقت بیشتری بنویسید و از خطاهای نوشتاری دوری کنید.
2. کتاب نکته‌های ویرایش اثر علی صلح‌جو
مجموعه‌ای از یادداشت‌های ارزشمند درباره ویرایش، با تمرکز بر نکات کلیدی و تکنیک‌های حرفه‌ای که به شما خواهد آموخت چگونه متن‌ها را به شکل حرفه‌ای ویرایش کنید.
3. کتاب آموزش ویراستاری و درست نویسی اثر حسن ذوالفقاری
کتابی که به‌طور خاص به مباحث ویرایش فنی و زبانی می‌پردازد. با نکات کاربردی و مثال‌های واضح، به شما کمک می‌کند تا در نوشتار خود تحول ایجاد کنید.
4. کتاب نگارش و ویرایش اثر احمد سمیعی گیلانی
این کتاب با بررسی اصول ویرایش و نگارش به شکلی جذاب و قابل فهم، به شما می‌آموزد که چگونه متن‌های خود را با دقت بیشتری آماده کنید.
5. کتاب مزخرفات فارسی اثر رضا شکراللهی
این کتاب با لحن طنزآمیز، به شناسایی اشتباهات رایج نوشتاری می‌پردازد. خواندن آن نه‌تنها آموزنده است؛ بلکه لحظات سرگرم‌کننده‌ای هم برای شما به ارمغان می‌آورد.
6. کتاب راهنمای نگارش و ویرایش اثر محمدمهدی ناصح
این کتاب به شما اصول نگارش و ویرایش را به شکل دقیق و نظام‌مند آموزش می‌دهد و به‌عنوان یک مرجع معتبر برای نویسندگان و ویراستاران عمل می‌کند.
این کتاب‌ها نه‌تنها شما را با اصول ویراستاری آشنا می‌کنند، بلکه به شما اعتمادبه‌نفس می‌دهند تا آثار خود را با کیفیتی بسیار بالا ارائه دهید. بی‌تردید، مطالعه آن‌ها می‌تواند نقطه عطفی در مسیر حرفه‌ای شما باشد.
منابع آموزشی رایگان ویراستاری به زبان فارسی
1. ویراستاران
وب‌سایت ویراستاران به ارائه مقالات و راهنماهای رایگان در زمینه ویراستاری و نگارش می‌پردازد. کاربران می‌توانند با مطالعه مطالب آموزشی، مهارت‌های ویرایشی خود را تقویت کنند.
2. پلتفرم‌های آموزشی فارسی
وب‌سایت‌هایی مانند «فرادرس» ممکن است دوره‌های رایگانی در زمینه نگارش و ویراستاری به زبان فارسی ارائه دهند. با جست‌وجوی عبارات مرتبط، می‌توانید به محتوای رایگان دسترسی پیدا کنید.
3. کانال‌های آموزشی در تلگرام و اینستاگرام
برخی از کانال‌ها و صفحات آموزشی در شبکه‌های اجتماعی مانند تلگرام و اینستاگرام به‌طور رایگان نکات ویراستاری و نگارشی را به اشتراک می‌گذارند.
این منابع به شما این امکان را می‌دهند که به یادگیری ویراستاری به زبان فارسی بپردازید و مهارت‌های خود را به‌صورت رایگان ارتقا دهید.
ویرایش آنلاین متن
با کمک سایت‌های ویراستار آنلاین، می‌توانید با صرف وقت کمتر، متنی ویرایش‌شده داشته باشید. شما به‌راحتی می‌توانید از ویرایشگر آنلاین با پشتیبانی دو زبان فارسی و انگلیسی استفاده کنید. در ادامه با دو سایت ایرانی و 3 سایت غیرایرانی ویرایش، آشنا می‌شویم.
1. آرنگ‌وب
این پلتفرم به کاربران این امکان را می‌دهد که متن‌های خود را به‌صورت رایگان ویرایش کنند. علاوه‌براین، می‌توانید از آن به‌عنوان منبعی آموزشی برای یادگیری نکات ویرایشی استفاده کنید .این سایت در واقع اشتباهات رایج املایی و فاصله‌گذاری کلمات (مثل علائم نگارشی و نیم‌فاصله‌ها) را ویرایش می‌کند.
۲. نشر آنلاین
سایت نشر آنلاین مانند آرنگ‌وب است، عملکرد مشباهی دارد و شما می‌توانید از هردوی آن‌ها به‌صورت رایگان استفاده کنید.
۳. Only Office
این سایت از ۲۱ زبان پشتیبانی می‌کند. شما می‌توانید این سایت را به‌صورت نرم‌افزار در تلفن همراه خود داشته باشید. کارکردن با این فضا بسیار ساده و راحت است.
۴. Shutterborg
یکی از امتیازات این سایت، امکان آپلود تصویر یا لینک متن است.
۵. Hemingway App
با کمک این سایت و آشنایی اندک با زبان انگلیسی می‌توانید متن‌های فارسی و انگلیسی خود را ویرایش کنید.
خدمات ویراستاری در باشگاه محتوا
ویراستاری یکی از مراحل کلیدی در تولید محتواست که به بهبود کیفیت متن و انتقال موثر پیام، کمک می‌کند. با ویرایش و رفع نواقص نگارشی و دستوری، درک بهتر و جذب مخاطب بیشتر حاصل میشود. ما در باشگاه محتوا، به تولید محتوای با کیفیت و تاثیرگذار با رعایت کامل اصول نگارشی و نهایت دقت در ویراستاری اهمیت می‌دهیم. با ثبت سفارش محصولات محتوایی خود به باشگاه محتوا، متمایز شوید.
سخن پایانی
احتمالا شنیده‌اید که نگه داشتن مخاطب، مهم‌تر و البته سخت‌تر از افزایش مخاطب است. همانطور که مقاله‌ای با ویرایش نادرست، می‌تواند موجب ریزش مخاطب شود، محتوای شیک نیز می‌تواند همراهان جدیدی به شما ببخشد. بنابراین نکات ویراستاری متن را جدی‌تر بگیرید. شما چگونه مقاله‌تان را ویرایش می‌کنید؟ چه موارد دیگری در چک‌لیست بازبینی‌تان وجود دارند؟ آیا کار ویرایش را به سایت‌ها می‌سپارید یا خودتان دست‌به‌قلم می‌شوید؟ ما مشتاق خواندن تجربیات شما در این زمینه در قسمت نظرات هستیم.
بسیار هم عالی، خیلی بررسی کامل و جامعی در خصوص ابزارهای ویراستاری آنلاین ارائه شده در این محتوا که در نوع خود در وب فارسی نادر است.