گیمیفیکیشن ابزار نوظهوری است که در دنیای بازیها متولد شد. اما در دهههای اخیر بهعنوان روشی برای افزایش اثربخشی ساختار و محتوا در استراتژیهای بازاریابی از آن استفاده میشود. در این مقاله، در کنار اینکه متوجه خواهید شد گیمیفیکیشن چیست، به بررسی نقش آن در بازاریابی، بهویژه بازاریابی محتوایی خواهیم پرداخت. همچنین خواهید دید که این ابزار چطور شکل گرفت، چه اجزایی دارد و در نهایت چگونه میتواند وارد استراتژیهای بازاریابی محتوایی شود تا ارزشافزودهای متفاوت برای کسبوکارها بهدنبال داشته باشد.
گیمیفیکیشن چیست؟
گیمیفیکیشن (Gamification) برگرفته از کلمه Game (بازی) است و در زبان فارسی با نام بازیوارسازی هم شناخته میشود. بازیوارسازی، اقتباسکردن از عناصر جذابیتبخش بازی مانند ایجاد انگیزه، چالش، رتبهبندی، دستاورد و پاداش در کارها و فرایندهایی غیر از بازی است؛ اما چرا چنین کاری انجام میشود؟
بازی، کاری است که در آن افراد ترغیب میشوند با اجرای یک فرایند به نتیجه مورد نظر برسند. لغت کلیدی در این تعریف، واژه «ترغیب» است. در پاسخ به این پرسش که کاربرد گیمیفیکیشن چیست باید گفت که بازیوارسازی کمک میکند تا کاری که ممکن است در نگاه اول سخت، خستهکننده یا پیچیده باشد، مانند بازی، به کاری جالب و ترغیبکننده تبدیل شود.
تاریخچه گیمیفیکیشن
مفهوم بازیوارکردن فرایندها قدمتی بیش از صد سال دارد. در سال 1908 پسران پیشاهنگ با مجموعهای از موانع مواجه میشدند که برای کسب پاداش باید بر آنها غلبه میکردند. در نهایت، آنها بر اساس میزان مشارکتها و دستاوردهایشان شناخته میشدند. تولد بازیهای ویدیویی اجتماعی در دهه 1970 هم کاری کرد که مردم برای بازیکردن و کسب امتیازات بالا به مراکز بازی، پمپبنزینها و رستورانها بروند که این کار تاثیر بسزایی در رونق آنها داشت.
خود واژه گیمیفیکیشن اولینبار در سال 2002 توسط فردی به نام نیک پِلینگ (Nick Pelling) معرفی شد. او طراح بازی و برنامهنویسی است که در سال 1984 بازی فراک (Frak) را ساخت. پلینگ سازوکارهای درون بازی را ابزاری برای کمک به صنعت و کسبوکار میدید. بههمین دلیل، تصمیم گرفت دانش خود از بازی را در بسترهای دیگر نیز پیاده کند. ماجرای خلق لغت گیمیفیکیشن نیز به همین برمیگردد که پلینگ برای دستگاههای الکترونیکی نظیر خودپردازها، نوعی رابط کاربری شبیه به بازی طراحی کرد.
با افزایش محبوبیت بازیها به مرور، مقالاتی درباره کاربردهای مختلف بازیوارسازی نوشته شد. در ادامه، بررسی تاریخچه و مثالهایی از آن در فرایندهایی غیر از بازی، کمک کرد تا این مفهوم به یکی از ابزارهای قدرتمند در دنیای بازاریابی تبدیل شود.
اجزای کلیدی در گیمیفیکیشن
اصطلاحات گیمیفیکیشن همان واژگان و اصطلاحات بازی هستند. هر بازی، داستان و روایتی دارد که شما را در خودش غرق میکند. در این روایت، مقاصد و اهداف چالشبرانگیزی طراحی شدهاند که طی بازی باید با تیم خود همکاری کرده و با تیم مقابل، رقابت کنید تا بتوانید به این اهداف برسید.
در نهایت، بازی نیازمند سازوکاری برای «تشویق» و «پاداش» و گاهی حتی تنبیه و بازخواست است تا افراد با نتیجه تصمیماتی که طی بازی میگیرند، مواجه شوند. بازیوارسازی برای هر فرایندی، چه گیمیفیکیشن کمپین و چه گیمیفیکیشن مقاله، با واردکردن همین عناصر بازی به ساختار یا محتوای مورد نظر صورت میگیرد.
گیمیفیکیشن در کسب و کار
در سال 1973 کتابی با عنوان بازیِ کار (The Game of Work) به قلم چارلز کونراد (Charles Coonradt) منتشر شد. چارلز در این کتاب درباره اینکه چگونه در یک شرکت، بازی و سرگرمی میتواند با پایینبودن مشارکت کارکنان مقابله کند، صحبت کرده بود. او در کتابش پیشنهاد داد که استفاده از سازوکارهای بازی در کسبوکار میتواند رضایت، انگیزه و بهرهوری افراد در محیط کار را ارتقا دهد.
برای استفاده از موهبت بازیوارسازی لازم نیست شرکت بزرگی داشته باشید. شما میتوانید در مسیر طراحی استراتژی برای برندهای کوچکتر و حتی وبلاگهای شخصی خود نیز فرایندی مبتنیبر بازی طراحی کنید. در ادامه 5 راهکار برای اینکه چطور گیمیفیکیشن را وارد استراتژی کسبوکار خود کنید، معرفی میکنیم:
1. از رقبای موفق الگو بگیرید
در گام اول باید رقبای خود را تجزیهوتحلیل کنید. احتمالا سازوکاری که برای دیگران موثر بوده، برای شرکت شما هم میتواند موثر باشد. در این بین به میزان بودجه و مقدار محصول خود نیز توجه داشته باشید. اگر بودجه پایین یا محصول کمی دارید، نمیتوانید به موفقیت برندهای بزرگ تکیه کنید؛ اما میتوانید از آنها الهام بگیرید.
راه بهتر این است که به روش بازیوارسازی رقبایی تکیه کنید که جایگاه و حسی شبیه به جایگاه و حس برند شما دارند. کار این رقبا را بررسی کنید. نتیجه این بررسی گاهی تلاش برای پیادهسازی فرایندی مشابه با رقیب است و گاهی منجر به این میشود که برای رسیدن به طرحی نو در بازیوارسازی از او الهام بگیرید.
2. بازی را ساده نگه دارید
کاربران به سراغ بازیای که قوانین پیچیده یا پاداش غیر قابل درک داشته باشد، نمیروند. اگر درک قوانین یک بازی برای خود شما بهعنوان صاحب کسبوکار دشوار است، چرا باید یک بازیکن را به دشواری این بازی دعوت کنید؟
بهعنوان مثال، بهجای طراحی یک ساختار پیچیده، فرایندی مرحلهای طراحی کنید که در آن مواجهه افراد با بازی، حالت تدریجی داشته باشد. همچنین فقط اطلاعات لازم را در اختیار افرادی که میخواهید وارد این بازی کنید، قرار دهید. بگذارید افراد ابتدا جذب سادگی فرایندی که طراحی کردهاید شوند و بهمرور برای مواجهه با چالشهای هر مرحله از آن، تلاش خود را بیشتر کنند.
3. از حرفهایها کمک بگیرید
بازیوارسازی کار سختی است. بسیاری از شرکتها در مرحله راهاندازی فرایند بازیوارسازی بهدلیل داشتن تاکتیکهای غلط و ندادن توضیحی مفید و لازم، شکست میخورند؛ اما نیازی به ترس نیست. بازیوارسازی میتواند کیفیت کسبوکار شما را بهبود دهد به شرط آنکه برای طراحیاش از افراد متخصص این حوزه راهنمایی و کمک بگیرید.
گاهی ممکن است بودجهای در اختیار نیروهای مجموعه خودتان قرار دهید تا هنر بازیوارسازی را از منابع و اساتید معتبر بیاموزند و سپس آن را در شرکت خودتان پیاده کنند. گاهی هم لازم است کل فرایند بازیوارسازی را به نیرویی متخصص برونسپاری کنید تا به نتیجه مطلوب برسید.
4. برای هر چیزی هدفی بگذارید
هنگام ایجاد یک بازی باید بدانید چرا به آن نیاز دارید و از اجرای آن به دنبال رسیدن به چه نتیجهای هستید. در گام بعد لازم است ابزارهایی برای سنجش موفقیت کمپین بازیوارشده خود داشته باشید و بهطور مداوم آن را تجزیه و تحلیل کنید.
باید بررسی کنید که چند نفر و چه زمانی وارد فرایند بازی شدهاند و چه تعداد از آنها از بازی خارج شده و کجا رفتهاند. در صورت نرسیدن به هدف ممکن است لازم باشد مدتی صبر کنید یا حتی استراتژی خود را تغییر دهید.
5. فناوریهای جدید را به چشم فرصت ببینید
در عصر حاضر استفاده از واقعیت مجازی (VR)، واقعیت افزوده (AR) و هوش مصنوعی (AI) در گیمیفیکیشن امکان تعامل بهتر با مخاطب را فراهم میکند. هوش مصنوعی میتواند به یک ابزار تحلیلی عالی تبدیل شود و استفاده از AR و VR میتواند بازی را برای مخاطب اعتیادآور کرده و او را دچار و دلبسته بازی کند. استفاده از این فناوریهای نوین میتواند ضمن کمک به شخصیسازیشدن فرایند بازی، به جذابیت آن بیفزاید و مشوق افراد درگیر در بازی باشد.
گیمیفیکیشن ساختاری و گیمیفیکیشن محتوایی چه معنایی دارند؟
بازیوارسازی میتواند به شکلهای مختلف وارد استراتژی بازاریابی شما شود و بازاریابی محتوایی یکی از انواع آن است. (اگر به دنبال تدوین استراتژی محتوا هستید، میتوانید از خدمت استراتژی محتوای باشگاه محتوا نیز استفاده کنید.)
مدل اول گیمیفیکیشن در بازاریابی محتوایی (ساختاری)
تصور کنید شما مدیر یک آموزشگاه زبان هستید. بازیوارسازی از دو طریق کلی میتواند به کسبوکار شما کمک کند. در مدل اول شما سعی میکنید برای ترغیبکردن دانشجویانتان به زبانآموزی بهتر، فرایندهای بازیگونهای را به سیستم آموزشی خود اضافه کرده و آن را در صفحات فضای مجازی آموزشگاهتان نیز منتشر کنید.
برای مثال، نوعی اتاق فرار طراحی میکنید که معماهای آن برای رسیدن به مرحله آخر و رهایی، سوالات و محتواهای زبان هستند. در این بازی، افراد در صورت برندهشدن میتوانند از تخفیف ویژه برای ثبت نام ترم بعدشان استفاده کنند که این کار را گیمیفیکشن ساختاری مینامند. شما در این مدل، کاری با اصل محتوا ندارید و صرفا از سوالاتی به زبان مورد نظر بهره میبرید؛ اما در عین حال فرایندی را که حولوحوش محتوا قرار گرفته بازیوار میکنید.
مدل دوم گیمیفیکیشن در بازاریابی محتوایی (محتوایی)
در مدل دوم یعنی گیمیفیکیشن محتوایی، شما خود محتوای مد نظر را بازیوار میسازید. برای مثال، برای برنامه آموزش افراد مبتدی در بستر آنلاین، سوالات چهارگزینهای طراحی میکنید که هر گزینه شامل یک لغت به همراه تصویرش است. فرد در مرحله اول باید گزینه متفاوت از بقیه را انتخاب کند. در این مرحله زبانآموز بر اساس تفاوت مفهومی بین تصاویر، گزینه خود را انتخاب میکند؛ اما در این بین نگاهی هم به لغتِ زیرِ هر تصویر دارد.
در مرحله بعد با استفاده از سایر گزینههای مرحله قبل، دوباره تست را طراحی میکنید و این فرایند تا چند مرحله ادامه پیدا خواهد کرد. فرض کنید در این فرایند، سیستم پاداش نیز تعریف شده باشد. بهطوری که با هر انتخاب درست، فرد امتیاز کسب کند و با هر انتخاب غلط، از امتیازش کسر شود.
نتیجه این است که با تکرار مشاهده و خواندن آن اسامی، یادگیری کمکم رخ میدهد و فرد، اسامی را به ذهن میسپارد. در این بین، سیستم پاداش نیز در ایجاد انگیزه فرد تاثیرگذار خواهد بود.
مزایای استفاده از گیمیفیکیشن در بازاریابی محتوایی
با تحلیل رفتار مخاطبان در یک کمپین بازیوارشده میتوان به بینش و اطلاعات خوبی درباره رفتار مخاطب و مسیر تبدیلشدن او به مشتری و سپس مشتری وفادار رسید. در ادامه، مزایای کمکگرفتن از بازیوارسازی در ژ را بررسی میکنیم.
1. کمک به جمعآوری اطلاعات
از طریق بازیها، آزمونها، چالشها و رقابتهای فرایند بازیوارشده میتوان مخاطب را برای مدت بیشتری همراه محتوا نگه داشت. مخاطبی که در چالش یا آزمونی که برند شما طراحی کرده، برنده میشود و امتیاز میگیرد، بدش نمیآید که باز هم حس خوب موفقیت را کنار شما تجربه کند. این دقیقا همان جایی است که شما میتوانید با طراحی یک فرایند بازیوارشده دقیق، اطلاعات خوبی درباره ترجیحات، رفتار و جمعیتشناسی مخاطبانتان کسب کنید.
برای مثال، استارباکس کمپینی با نام «استارباکس برای زندگی» راهاندازی کرده است که در آن ضمن امکان کسب امتیاز و جوایز متعدد، پرسشنامهای هم به مشتریان خود میدهد. این پرسشنامه کمک میکند تا استارباکس بیشتر با ترجیحات مشتریانش در انتخاب نوشیدنی آشنا شود و بداند آنها چه انتظاری از آینده این برند دارند.
2. جلب توجه و درگیر کردن مشتری
دنیای دیجیتال کاری کرده است که تمرکز افراد پایین بیاید و مدت زمان کمتری بتوانند یا بخواهند درگیر یک موضوع و محتوا بمانند. محتواهای بازیوارشده این قابلیت را دارند که توجه مخاطب را برای مدت بیشتری جلب کنند و اشتیاق او را برای دنبالکردن فرایند، برانگیزانند. این کار باعث میشود برند شما فرصت بیشتری برای انتقال پیام خود به مخاطبش بهدست آورد.
برای مثال، سایت متمم در دروس ویژه (محتوای آموزشی غیر رایگان) کاربران را با دادن امتیاز در شرکتکردن در بخشِ نظرات درگیر میکند. متمم توانسته در انتقال پیام خود به دانشجویانش به خوبی از «بازی وارسازی» بهره ببرد.
3. رصدکردن فرایند در یک کمپین
با واردکردن عناصر بازی به کمپینهای خود، شما میتوانید رفتار مخاطب را در مسیر سفر مشتری با جزئیات بیشتری دنبال کنید. میتوانید بررسی کنید که کدام قسمت برایش جذابتر بوده و کجای مسیر راهش را از شما جدا کرده است. میتوانید ببینید کدام افراد با کدام انتخابها در مسیر بازی، به چه نتایجی رسیدهاند و بهطور کلی با درک بهتر رفتار افراد، میزان کارآمدی کمپین خود را تحلیل کنید.
4. افزایش آگاهی از برند
زمانی که مخاطب شما از فرایند بازیوارشدهای که برایش طراحی کردهاید لذت ببرد، آن را برای دوستان و اطرافیانش هم تعریف خواهد کرد. او به نوعی سفیر برند شما و تبلغکننده آن خواهد بود. شاید شما بازی را برای مخاطبانی که بهصورت مستقیم شما را میشناسند، طراحی کرده باشید؛ اما آنها با تعریف تجربه خود از این فرایند، باعث افزایش آگاهی اطرافیانشان از برند شما میشوند.
چند پیشنهاد برای اجرای گیمیفیکیشن در بازاریابی محتوایی
اگر تصمیم به استفاده از بازیوارسازی در استراتژیهای کسبوکارتان، از جمله استراتژی محتوایی دارید، بهتر است ابتدا به تحلیل رقبا و همتایان کسبوکارتان که از این روش استفاده کردهاند، بپردازید. اگر این مرحله را انجام دادهاید و حالا به دنبال ایدههای بیشتری در این خصوص هستید، در ادامه چند نمونه الهامبخش را معرفی میکنیم.
1. مسابقه جستوجو
این مسابقه که به نام “Scavenger Hunt” معروف است، علاوهبر شکل فیزیکی و حضوری، میتواند بهصورت آنلاین در بسترهایی مانند وبسایت و شبکههای اجتماعی برند شما هم طراحی شود. در این مسابقه شما لیستی از عناصر مخفیشده را به مخاطب میدهید تا آنها را پیدا کند. اما چه چیزی میتواند از شرکت در این مسابقه به او انگیزه دهد؟
برای کسانی که به پایان کار میرسند، میتوان جایزهای مانند اولین دسترسی به محصولات جدید، دسترسی به نسخههای آزمایشی محصول که دسترسی همگانی ندارند یا حتی تخفیف برای خریدهای آتی را در نظر گرفت.
2. گردونه شانس
ممکن است گردونه شانس یا همان گردونه جایزه را در صفحه اول بعضی وبسایتها دیده باشید. با این ابزار میتوانید مخاطبی که به صفحه وبسایت شما آمده است برای مدتی در این صفحه مشغول نگه دارید. همچنین میتوانید مسیری تعریف کنید که برای گرداندن گردونه و بهرهمندی از تخفیفها یا فرصتهای ویژهای که در گردونه قرار دادهاید، لازم باشد اطلاعات خود نظیر شماره تماس یا ایمیل را وارد کند.
در نتیجه، سودی دوطرفه خواهید کرد؛ مخاطب به جایزهاش میرسد و شما حداقل کاری که کردهاید جمعآوری سرنخ (Lead Generation) است. از سوی دیگر مخاطبی که جایزه را برده ممکن است شما را به دوستان و آشنایانش معرفی کند تا آنها هم سری به گردونه شانس شما بزنند. به این ترتیب او به افزایش آگاهی از برند شما و جمعآوری سرنخهای بیشتر به شما کمک خواهد کرد.
۳. قرعهکشی
کاربرانی که با محتوای شما درگیر هستند را وارد قرعهکشی کنید. بهعنوان نمونه، میتوانید برای افرادی که محتوای سایت شما را در صفحات مجازی خود و با هشتگ برند شما به اشتراک میگذارند جایزهای در نظر بگیرید. حتی آنهایی که نظر و تجربه خود در استفاده از محصولتان را بهصورت کامنت در سایت شما ثبت میکنند در قرعهکشی شرکت دهید. هدیه این افراد میتواند کد تخفیف، ارسال رایگان یا حتی محصول باشد.
4. مسابقه سوالات مربوط
میتوانید دانش مخاطبان خود را با سوالاتی حولوحوش محصول، خدمت یا صنعتی که برند شما در آن فعال است، بسنجید. در انتها به کسانی که بهدرستی به همه سوالات پاسخ دادهاند، جایزه دهید. این کار هم به آگاهی مخاطب از برند شما کمک میکند و هم برای مخاطب چالشبرانگیز است و دانش او را افزایش میدهد. توجه داشته باشید که ما انسانها معمولا برای کسانی که چیزهای جدیدی یاد میدهند احترام قائلی هستیم و بیشتر در خاطر میمانند.
گیمیفیکیشن در شبکههای اجتماعی
بیش از 75 درصد افراد بالای 13 سال، از شبکههای اجتماعی استفاده میکنند. در نتیجه، حضور در شبکههای اجتماعی یکی از ابزارهایی است که میتواند به آگاهی از برند و محصول یا خدمتی که ارائه میدهد، کمک شایانی کند. میتوانید با استفاده از شبکههای اجتماعی، محفلی آنلاین را برای حضور هواداران، مشتریان وفادار و مشتریان بالقوه خود ایجاد کنید که بستری مناسب برای ثبت محتوای تولیدشده توسط کاربر (محتوای UGC) خواهد بود.
چرا باید در شبکههای اجتماعی از بازیوارسازی استفاده کرد؟
- افزایش سرگرمی مخاطب
- هدایت ترافیک بیشتر به وبسایت
- ساخت ارتباطی احساسی با مخاطب
- ایجاد اعتماد و شبکه ارتباطی فعال
- ساخت ارزشافزودهای از جنس بازی، دستاورد و جایزه برای مخاطب
روشهای گیمیفیکیشن در اینستاگرام
تاثیر مثبت بازیوارسازی در شبکههای اجتماعی چیزی است که طراحان این شبکهها هم به آن باور دارند. در نتیجه، در طراحی اپلیکیشن خود، بهخصوص در بهروزرسانیهای جدید، عناصر بیشتری از بازی را به آن اضافه میکنند. اینستاگرام از شبکههای اجتماعی پیشرو در بازیوارسازی است و تقریبا در هر بهروزرسانی، قابلیت جدیدی برای سرگرمی بیشتر مخاطب و درگیرکردن او با چالش جدید را عرضه میکند. در ادامه چند نمونه از بازیوارسازی در اینستاگرام را بررسی خواهیم کرد.
1. نظرسنجی و کوییز
نظرسنجی و کوییز هر دو میتوانند بهعنوان ابزاری برای نشاندادن بازخورد مخاطب به برند یا محصول و خدمت آن باشند. کوییز برای مخاطب جذاب است؛ چون با شرکت در آن میتواند خود را به چالش بکشد و از پاسخ درست هم مطلع شود. نظرسنجی هم از این جهت جذاب است که مخاطب پس از شرکت در آن میتواند میزان شباهت یا تفاوت نظرش درباره یک برند یا محصول آن را نسبت به سایر افراد بسنجد.
2. همکاری با اینفلوئنسرها
اینفلوئنسرها با استفاده از سرمایههای اجتماعی خود نظیر شبکه ارتباطی گسترده و قوی، موقعیت، نفوذ اجتماعی و اعتمادی که به آنها وجود دارد، عناصر بازی را وارد تبلیغ خود میکنند. برای مثال، قوانین، محدودیتهای زمانی و چالش را چاشنی کمپینهای تبلیغاتی میکنند. در کنار آن، مخاطب را به مشارکت در کمپین و به اشتراکگذاشتن آن تشویق میکنند تا در نهایت بتواند به جایزه برسد.
3. ساخت ویدیوهای چطور انجام دهم
اگر محصول یک شرکت نیازمند سر همکردن قطعات یا انجام فرایند خاصی برای راهاندازی باشد، گاهی شرکتها ویدیوهایی از چگونگی انجام مرحله به مرحله آن را تولید کرده و در شبکههای اجتماعی منتشر میکنند. گاهی هم مشتریان آنها این کار را انجام میدهند و با منشنکردن و هشتگگذاری، دسترسی به آن محتوا را آسانتر میکنند. اما این ویدیوها چطور میتوانند جنبه بازیوارسازی داشته باشند؟
انجامشدن مرحلهبهمرحله فرایند که هر مرحله میتواند مخاطب را به نتیجه نهایی نزدیکتر کند؛ یعنی میتوان از گیمیفیکیشن محتوایی استفاده کرد. مرحلهایبودن فرایند برای نزدیکشدن به هدف، از ویژگیهای بازی است. در کنار آن میتوان برای محتواهای کاملتر و جزئیات بیشتر، مخاطب را به وبسایت برند هدایت کرد و از بازیوارسازی ساختاری نیز در این مسیر کمک گرفت.
جمعبندی
در این مقاله فهمیدیم که گیمیفیکیشن چیست، از مفهوم و تاریخچه تا مزایا و چگونگی بهکاربردن آن در کسبوکارها پرداختیم. استفاده از بازیوارسازی میتواند یکی از عناصر اثربخش در تقویم محتوایی صفحات مجازی کسبوکار شما باشد؛ اما چگونگی واردکردن آن به محتواهای یک برند، نیازمند شناخت بیشتر تقویم محتوایی است.
به همان اندازه که گیمیفیکشن در کمک به رشد کسبوکارتان نقش دارد، افراط در آن هم میتواند نتیجه معکوس داشته باشد. برای آشنایی بیشتر با تقویم محتوایی و جزئیات طراحی آن، علاوهبر وبلاگهای باشگاه محتوا، میتوانید در دوره تدوین سند استراتژی محتوا که توسط باشگاه محتوا برگزار میشود هم شرکت کنید. برای اطلاعات بیشتر به صفحه اینستاگرام باشگاه محتوا به نشانی mohtava_club مراجعه کنید.
بسیار مفید و حاوی تمامی نکات ریز از همه مهم تر پرداختن به موضوع جدید و نو در حوزه کسب و کار
در صورت امکان، به نمونه های موفق از بازی وارسازهای ایرانی اشاره کنید
خداقوت 👌🙏
حتما امیررضای عزیز، این مورد رو هم حتما بهش بیشتر میپردازیم.